Please scroll down to read the story about the Belgica in English.

De geschiedenis

de Gerlache

Flashback naar eind negentiende eeuw. De Belg de Gerlache kocht het Noorse schip Patria en doopte het om tot de Belgica. Het plan was ambitieus: naar de Zuidpool reizen. Op 16 augustus 1897 vertrok de Belgica in Antwerpen. Aan de kaaien daar staan sinds een tijdje verwijzingen naar deze legendarische reis en de bemanning van de Belgica. Dat ze pas veel later zouden terugkeren, dat was niet voorzien. In februari 1898 raakte de Belgica vast in het poolijs. Ondanks verwoede pogingen alsnog los te komen, was het schip en zijn bemanning gedwongen om op Antarctica te overwinteren. Ze waren hiermee de eersten ooit om te overwinteren op dit continent. Het bleek een zware beproeving: wekenlang zonder daglicht, slinkende voedselvoorraden en geen vooruitzicht over wanneer ze uit het ijs zouden losbreken. Dit zou uiteindelijk pas het jaar erop zijn. In november 1899 vaart de Belgica Antwerpen terug binnen.

WO II

1940: De Britten gebruiken het schip als munitieopslag. Op 19 mei 1940 brengt een Duitse luchtaanval het schip tot zinken nabij het Noorse havenstadje Harstad.

De ontdekking

1990: Lokale duikers ontdekken het wrak. De Noor Kjell, die ik in Harstad ook zou ontmoetten, identificeerde het wrak als de Belgica. Gezien de vaderlandse geschiedenis zijn we in België uiteraard geïnteresseerd in het wrak en er vinden meerdere expedities plaats om de toestand van het wrak te evalueren met als doel de Belgica (of toch zoveel mogelijk delen ervan) te conserveren.

Mijn expeditie

Fast forward naar 2012. Nogal onverwacht kreeg ik een mail van onderwaterarcheoloog Tomas Termote. Hij zou een paar weken later op de Belgica gaan duiken. Of ik geen zin had om deel uit te maken van zijn expeditieteam? Tuurlijk! Er moest wel het een en ander geregeld worden (lees: verlof aanvragen in een hele drukke periode en budget dat voor de verbouwingen was voorzien vrijmaken voor een vliegticket en dergelijke). Maar ik kon deze kans niet laten liggen.

Op naar Noorwegen!

Op Brussels Airport ontmoetten we Nicolas, de onderwaterfotograaf. Ik dacht dat ik veel bagage mee had… Mijn berg bagage viel heel goed mee in vergelijking met het volgeladen karretje van Nicolas! De eerste vlucht bracht ons naar Oslo. Op de luchthaven daar maakten we kennis met de Roemenen die ons zouden vergezellen. Cameraman Cosmir en regisseuse/producente Ana zijn bezig met een documentaire over de enige Roemeen aan boord: Emil Racovita.

Harstad

Eens in Harstad worden we opgepikt door Kjell en Christian. Ze brengen ons naar het hotel. Onderweg was het genieten van de besneeuwde landschappen. Cosmir en Ana waren nogal stil. Het was pas toen bleek dat Ana in Frankrijk gestudeerd had en ik naar het Frans overschakelde dat het ijs brak.

In het hotel bleken we met een overboeking te zitten. De mannen zouden een kamer delen. Ana en ik deelden de andere kamer. De volgende nacht konden we elk een aparte kamer betrekken maar toen Ana de hoge prijzen in Noorwegen zag, was ze snel akkoord om de komende dagen ook gewoon een kamer te delen.

De rest van de avond brachten we in het duikcentrum door: flessen afhalen, lood en rest van het materiaal in orde brengen.

Time to dive!

De volgende dag startte al vroeg met een briefing. De geschiedenis van het wrak en de plannen van het wrak passeerden de revue en de duiken werden gepland. Na de briefing was het tijd om aan boord te gaan. Het was een eindje varen. De Belgica ligt niet ver uit de kust maar is het makkelijkst bereikbaar over het water.

De Belgica is 36 meter lang en heeft een houten romp. Het wrak ligt op ongeveer 20 meter diepte. Toen wij er waren, in maart was de watertemperatuur rond de 0°C. De zichtbaarheid was adembenemend! Omdat er een probleem was met de onderwatercamera’s, ging ik als eerste in het water. Van zodra je kopje onder ging, zag je de Belgica in zijn geheel liggen. Even naar adem happen!

Bucket list!

Dit was dus het wrak waar ik al zo veel over gelezen had. Zichtbaarheid +20 m!
De eerste duik was een algemene verkenning (voor het logboek: 20 meter, 50 minuten). Het viel me op dat er ontzettend veel krabben op het wrak wonen. Ook al was het water erg koud, met mijn dubbel onderpak, droogpak en duikwanten viel het best mee.

In koud water duiken vraagt, naast extra warme kledij, ook enkele speciale maatregelen: zo ga je boven water niet uit de ontspanners ademen om bevriezing te voorkomen.
Eens terug aan boord was de vloerverwarming in de boot een leuke verrassing. Na een debriefing vaarden we terug naar de haven.

Duik 2

De tweede duik stond in de namiddag gepland. Deze keer geen problemen met de camera’s en we waren al snel klaar om in het water te springen. Het wrak is in staat van verval, de kleinste aanraking kan voor serieuze beschadiging zorgen. Het is dus uiterst voorzichtig duiken. Bovendien bevindt er zich springstof aan boord.
Deze tweede duik volgden we ook een touw naar een tweede wrakje wat verder. Deze barge is niet veel speciaals (in vergelijking met de Belgica) en veel is er niet over geweten. We keerden dus snel naar de Belgica terug.

Duik 3

De dag erna, tijdens de derde en laatste duik van deze expeditie, toonde Tomas me het stuurwiel en namen we voorzichtig een kijkje in de stuurhut. Naast kranen zag ik er ook een kopje liggen. Het wrak is prachtig begroeid en toen wij er waren bewaakte een snotolf er zijn nest. Schattig om zien.

’s Avonds stond nog een ontmoeting met een journalist op het programma maar die belde op het laatste nippertje af wegens een dringender bericht (er verdween die middag een Hercules in de omgeving). Terwijl het nieuws in België overheersd werd door de busramp van Sierré, was het al Hercules wat het Noorse nieuws betrof.

Voor we de dag erna naar huis vertrokken was er nog wat tijd om het (dure en beperkte) nachtleven van Harstad in te duiken en te shoppen voor het thuisfront.

De Belgica, het blijft me fascineren. Nog meer nu ik het wrak en zijn geschiedenis ervaarde, zowel door deze 3 topwrakduiken die zonder meer in mijn top 10 duiken allertijden horen als door de vele plekken in Antarctica, gerelateerd aan de Gerlache te kunnen bezoeken.

Als uitsmijter nog dit filmpje, het resultaat van het harde werk van Ana en haar team: Scufundare la epava Belgica

Diving the wreck of the Belgica

Flashback to the late nineteenth century. The Belgian de Gerlache purchased the Norwegian ship Patria and renamed it the Belgica. The plan was ambitious: to travel to Antarctica. On August 16, 1897, the Belgica left Antwerp. Their return would be much later then planned.

The story of the Belgica

In February 1898, the Belgica became trapped in the polar ice. Despite frantic efforts to come loose, the ship and its crew was forced to overwinter in Antarctica. They were thus the first ever to overwinter on this continent. They suffered severe bearings: weeks without daylight, hardly any food stocks and no prospect about when they would be able to break free from the ice. In November 1899, the Belgica sailed back to Antwerp.

1940: The British use the ship as ammunition storage. On May 19, 1940 a German air raid brings the ship sinking near the Norwegian port town of Harstad.
1990: Local divers discover the wreck. The Norwegian Kjell, whom I met in Harstad identified the wreck as the Belgica. Given the national history, Belgium is of course interested in the wreck and starts up several expeditions, to evaluate the state of the wreck, with the aim to preserve the Belgica (or as many as possible parts of).

Expedition Belgica

Fast forward to 2012 when quite unexpectedly, I received an email from underwater archaeologist Tomas Termote. He was going to dive the wreck of the Belgica and asked me if I wanted to be part of his expedition team. Sure! This was a chance I could not let pass!

A few weeks later we met the underwater photographer Nicolas at Brussels Airport. I thought I had a lot of luggage… My amount of luggage was nothing compared to the laden trolley of Nicolas! The first flight took us to Oslo. At the airport we met the two Romanians who would accompany us during the expedition. Camera operator Cosmir and director/producer Ana were making a documentary about Emil Racovita, the only Romanian aboard the Belgica during the expedition of de Gerlache.

Harstad in Norway

Upon arrival in Harstad Kjell and Christian picked us up and drove us to the hotel. The surroundings were lovely and snow white. Cosmir and Ana were quite quiet. It was only until Ana told us she studied in France and I started to speak French with her, conversation ran more smoothly.

As there was an important conference in Harstad, the hotel was fully booked. Too full: they overbooked. The guys had to share a room and Ana and me were going to share a room. The next night, we all could have our seperate rooms. But when we saw the price of the room, Ana and I were happy to share the room for the whole period.

The rest of the night was spent in the dive store: filling dive tanks, checking weight belts and preparing diving equipment.

Diving the Belgica

An early start, the next day with an early morning briefing. We talked about the history of the wreck and studied the plans of the wreck. We planned the dives and divided the tasks underwater. After the briefing we went aboard the dive vessel. The Belgica is close to the shore but it is hardly possible to get there overland.

The wreck is 36 meters long and is made out of wood. It rests at about 20 meter depth. When we were there, early March, the water temperature was around zero degrees. The visibility was awesome. Because of an issue with the camera’s, plans changed and I jumped in first. As soon as I put my head below the surface, I could see the Belgica. Breathtaking! This was the wreck I had been reading and dreaming so much about.

The first dive

The first dive was an exploration dive. I logged 20 meter and 50 minutes. Eventhough the water was very cold, I didn’t feel it thanks to my dubble undersuit, drysuit and 3-finger gloves. Cold water diving asks for some special measurements. You avoid to breath through the regulators while above the surface. Otherwise they can freeze.

Second dive

The second dive was planned in the afternoon. This time all camera’s where ok and we all could jump in the water as planned. The wreck is devastated. The smallest touch can result in severe damage. You have to be very carefully while diving. Above the vulnerability of the wreck, the wreck is also covered in explosives. During this second dive we also explored the second wreck, a few meters further. There is not a lot known about it, compared to the Belgica.

The third dive

The day after, during the third and last dive of this expedition, Tomas showed me the steering wheel and we took a look in the bridge. Besides valves we also saw a mug. The fauna and flora of the wreck is awesome. I especially enjoyed the lump sucker, sitting on its nest.

In the evening we were supposed to meet a journalist but that was cancelled because of a missing Hercules. While the Belgian media had to deal with the terrible bus crash with school children in Sierré, the Norwegian press was all about the missing Hercules.
Before going home we hit the shops and enjoyed the nightlife. The Harstad way.

The Belgica, it stays fascinating. Even more now that I have dived it and experienced its history. Both by diving it and visiting the places it overwintered. Surely in my top 10 dives ever!
And last but definetely not least this video by Anna and Cosmir: Scufundare la epava Belgica